Aradığınız Kimliğe Ulaşılamıyor: Görülmeyen Yas

Bir ortama girdiğinizde kendinizi nasıl tanıtırsınız? İşte bu sorunun yanıtı bizim için hayatta nelerin daha ön planda ve öncelikli olduğunu temsil eder. Bazıları ilişkilerini, bazıları mesleğini söylerken bazıları ise sahip olduğu hobisini söyler. Özetle, kendimizi nasıl tanımladığımız hayatımızda anlam yüklediğimiz ve değer verdiğimiz yanlarımızı temsil eder. Tüm bu tanımlamalar ise birer kimliktir. Bazen çocuk, bazen ebeveyn, bazen mühendis, bazen anne, bazen profesyonel sporcu, bazen torun, bazen iş arkadaşı, bazen de bir partner/eşizdir.

Zaman içerisinde kimliklerin öncelik sıralaması ya da ona yüklediğimiz anlamlar değişebilir. Örneğin, yeni işe başlayan birinin odağı çalışma ortamına uyum sağlamaya çalışma, işleyişi kavrama, birlikte çalıştığı insanları tanıma gibi alanlarda olabilir. Ya da yeni doğum yapmış bir anne bebeğin ihtiyaçlarını karşılamaya odaklı olabilir. Her iki örnekte de kişi yeni kimliğine adapte olmaya çalışırken diğerlerini biraz daha geri plana atabilir. Mesela çocuk ya da arkadaş kimliğini. Bu geçici bir durum olmakla birlikte geri plana atılan kimliğin sevilmediği, önemsenmediği anlamına gelmez. Yalnızca yeni duruma adapte olurken önceliğin değişmesiyle ilgilidir. Yine de bazen bu kendimiz için yıkıcı bir durum oluşturabilir. Peki ya nasıl?

Kimliklerimiz hayatımızın içine öyle nüfuz etmiştir ki bazen bunun etkisini o kimliğin öneminin azaldığı veya tamamen ortadan kalktığı durumlarda anlaşılabilir. Birkaç örnek üzerinden açıklamak gerekirse; romantik ilişkisi biten biri, hem partner hem o kişiyle süregelen arkadaş kimliğinin sona ermesinden etkilenebilir. Yeni doğum yapmış bir anne, bebeğine bakım verdiği süreçte iş kimliğine, bazı arkadaş kimliklerine hatta zaman zaman eş kimliğine bile veda edebilir/ettiğini hissedebilir. Çocukluktan yetişkinliğe geçerken artan sorumluluklarla ve yetişkinlik hayatının gerçekleriyle yüzleşmek, çocuk kimliğine elveda demenin yıkıcı etkisini deneyimletebilir. Yıkıcı etkileri olumsuz deneyimler olarak değerlendirirsek, bazen de bu kimlik kayıplarının etkisi birer yas olarak deneyimlenebilir.

Yas; kayıp yaşayan bir kişinin bilişsel, duygusal ve davranışsal olarak verdiği normal ve doğal tepkiler olarak tanımlanır. Kayıp, sevdiğimiz birinin vefat etmesi gibi somut bir kavramı temsil ederken biten bir ilişki sonrasında artık o kişinin hayatımızda olmayacağından benzer anıları paylaşılamaması gibi soyut bir şeyi de temsil edebilir. En nihayetinde her ikisi de bir “son” gibi gelir, bu nedenle de ölüme benzer…

Nasıl ki sevdiğimiz birinin kaybı bizi derinden etkiliyor, sevdiğimiz ve ilişkilendiğimiz kimliğimizin kaybı da bizi derinden etkiler. Yıllardır süregelen bir kimliğin içsel ya da dışsal faktörlere bağlı olarak artık var olmaması oldukça acı verici olabilir. Psikoterapi seanslarında sıkça bu kimlik kayıplarını ele alırız. Zorlayıcı dönemlerden geçen kişilere kimliklerinin önemini mutlaka sorarım. Kimisi ailesi ile yaşadığı yerden ayrılıp çok istediği kendi evine taşınır, çocuk kimliğiyle vedalaşır ve anlam veremediği bir zorlantı yaşar. Kimi sevgilisinden ayrılır ancak aynı zamanda oldukça keyif aldığı arkadaşlığına da veda etmek durumundadır, arkadaş kimliğinin yasını tutar. Kimisi ise çocuk sahibi olmakla birlikte eski “ben”e veda eder ve bunun zorlantısını yaşar. Özetle, her zaman istemediğimiz durumların sonucunda yas tutulmaz. Bazen keyifle veya heyecanla yaptığımız seçimlerin sonucunda oluşan kimlik kayıplarıyla da bir yas tutulabilir.

Kimlik kayıplarının kişiyi her zaman yoğun şekilde etkileyeceği varsayımında bulunmak pek tabii ki yanlış olur, ancak hiç etkilemeyeceği anlamına da gelmez. Hayatımızı daha anlamlı getiren şeyin ilişkilerimiz, yani kimliklerimiz olduğunu kabul edersek bizim kimliklerimizle kurduğumuz ilişkinin yok olması, yok olacağını hissettirdiği durumlarda dahi üzerimizde ciddi olumsuz etkiler bırakabilir.

Klinik Psikolog/Çift Terapisti İrem Marangoz

Pelen Psikoloji uzman kadrosuyla Yenişehir Kurtköy Pendik bölgesinde bireysel psikoterapi, online psikoterapi, çift-eş terapisi, ergen terapisi, kurumsal danışmanlık ve psikolojik test hizmetleri vermektedir.